درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: مؤیدات نظر صاحب مدارک

به نظر می رسد که با توجه به روایات باب، حق با صاحب مدارک است و این نظر را محقق خوئی ره و جمعی از فقهای معصر نیز اختیار کرده و مؤیداتی برای آن ذکر کده اند از جمله:

    1. مورد این روایات همانند تقدیم در شب عید است و همانگونه که مراد از "لیل" در رابطه با انجام اعمال روز عید، شب عید قربان است نه شب یازدهم، در مانحن فیه نیز همان شب قبل مراد است مثل آنچه در صحیحه سعید الاعرج از امام صادق علیه السلام وارد شده است.

محمد بن يعقوب، عن عدة من أصحابنا، عن أحمد بن محمد، عن علي بن النعمان، عن سعيد الأعرج قال: قلت لأبي عبد الله عليه السلام: معنا نساء، قال: افض بهن بلبل، ولا تفض بهن حتى تقف بهن بجمع، ثم افض بهن حتى تأتي الجمرة العظمى فيرمين الجمرة، فإن لم يكن عليهن ذبح فليأخذن من شعورهن ويقصرن من أظفارهن ثم يمضين إلى مكة الحديث.[1]

    2. در اینجا نیز همانند سؤال از تقدیم سعی و طواف و نظائر آنها، سؤال از تقدیم رمی است و استفاده اطلاق از لفظ "لیل" بعید است.

    3. تجویز رمی در شب برای کسانی که معذورند به انگیزه ارفاق شارع نسبت به این طوائف است در حالی که تأخیر از شب قبل مستلزم این است که وقت زیادی را در منا سپری کنند که با توسعه بر آن ها قابل جمع نیست.

فرع: در صورتی که شخص، متمکن از بقاء در منا در ایام تشریق نباشد می تواند همه جمرات را در یک شب رمی کند همانگونه که صاحب مدارک ره فرمودند: لم يبعد جواز رمي الجميع في ليلة واحدة ، لأنه أولى من الترك أو التأخير ، وربما كان في إطلاق بعض الروايات المتقدمة دلالة عليه.[2]

از روایت صحیحه ای که زراره و محمد بن مسلم از امام صادق علیه السلام روایت کردند، محمد بن يعقوب، عن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن جميل، عن زرارة ومحمد بن مسلم، عن أبي عبد الله عليه السلام أنه قال في الخائف لا بأس بأن يرمي الجمار بالليل ويضحى بالليل ويفيض بالليل [3] ، این مطلب متبادر می شود که همه جمرات را در یک شب رمی کرده و به مکه برود و برنگردد.

المسألة الرابعة: يجب الترتيب؛ بأن يبتدئ بالجمرة الاولى‌ ثمّ الوسطى‌ ثمّ العقبة، فإن خالف- ولو عن غير عمد- تجب الإعادة حتّى‌ يحصل الترتيب.[4]

سیره عملیه متشرعه بر وجوب ترتیب در رمی جمرات قائم شده و فقهاء نیز بر وجوب ترتیب در رمی جمرات اتفاق نظر دارند که به کلمات برخی از آنها اشاره می کنیم:

شیخ ره در کتاب خلاف می فرماید: الترتيب واجب في رمي الجمار بلا خلاف، يرمي التي هي إلى منى أقرب، و يختم بالتي هي إلى مكة أقرب[5] .

شیخ ره در کتاب نهایة می فرماید: والترتيب واجب في الرمي. يجب أن يبدأ بالجمرة العظمى ثم الوسطى ثم جمرة العقبة. فمن خالف شيئا منها، أو رماها منكوسة، كان عليه الاعادة.[6]

محقق ره می فرماید: و یجب ... الترتيب يبدأ بالأولى ثم الوسطى ثم جمرة العقبة- و لو رماها منكوسة أعاد على الوسطى و جمرة العقبة.[7]

صاحب مدارک ره می فرماید: أما وجوب الترتيب بين الجمرات على الوجه المذكور فهو قول علمائنا أجمع[8] .

صاحب جواهر ره پس از نقل فرمایش محقق ره می فرماید: بلا خلاف أجده فيه بل الإجماع بقسميه عليه بل المحكي منه صريحا وظاهرا. مستفيض كالنصوص[9] .

روایات وارده در این زمینه در حد استفاضه هستند که به برخی از آنها اشاره می کنیم:

    1. صحیحه معاویة به عمار از امام صادق علیه السلام

وعن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، وعن محمد بن إسماعيل عن الفضل بن شاذان، عن صفوان بن يحيى، وابن أبي عمير، عن معاوية بن عمار، عن أبي عبد الله عليه السلام (في حديث) قال: وابدأ بالجمرة الأولى فارمها عن يسارها من بطن المسيل، وقل كما قلت يوم النحر، ثم قم عن يسار الطريق فاستقبل القبلة واحمد الله واثن عليه وصل على النبي وآله، ثم تقدم قليلا فتدعو وتسأله أن يتقبل منك، ثم تقدم أيضا، ثم افعل ذلك عند الثانية واصنع كما صنعت بالأولى، وتقف وتدعو الله كما دعوت، ثم تمضي إلى الثالثة، وعليك السكينة والوقار فارم ولا تقف عندها.[10] إشتمال روایت بر امور غیر واجب، مانع از اخذ به ظاهر أمر به ترتیب در رمی نیست.

    2. روایات "باب 3 از ابواب العود الی منی" که در مورد نسیان اصل رمی یا ترتیب بین جمار وارد شده اند.

    3. روایات "باب 5 از ابواب العود الی منی" که بر وجوب إعاده رمی در صورت انجام معکوس آن دلالت دارند.