درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: فرعهای بعدی مسئله هشتم

فرع سوم: ولو نسي رمي الجمار الثلاث حتّى‌ خرج من مكّة، فالأحوط القضاء في العام القابل ولو بالاستنابة...[1]

در صورتی که حاجی رمی جمرات سه گانه را فراموش کرده و حتی تا زمانی که در مکه است متذکر نشد و پس از خروج از مکه متذکر شود حضرت امام خمینی ره حکم به احتیاط وجوبی قضای آن در سال بعد توسط خود شخص و یا نائب آن کرده است.

محقق ره در این رابطه ظاهراً در وجوب قضاء مردد است، آن جا که می فرماید: فإن عاد في القابل رمى و إن استناب فيه جاز[2] .

چرا که اگر قضای رمی جمرات واجب باشد تخییر بین وجوب رمی در صورت انجام حج و جواز استنابه در صورت عدم انجام حج، معنا نداشت و شاید دلیل چنین تردیدی ورود تعبیر "لیس علیه شئ" در صحیحه دوم معاویة بن عمار (که جلسه قبل گذشت) و تعبیر "لیس علیه ان یعید" در صحیحه سوم معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام (که جلسه قبل گذشت) است و ظاهر چنین تعبیری، عدم وجوب چیزی (اعم از قضا یا کفاره) است.

مضاف بر این، صحیحه معاویة بن عمار است که در مقام بیان فرق بین سعی و رمی وارد شده و می فرماید که چون سعی، فرضیه است ولی سنت است فلذا قضای سعی در صورت فراموشی واجب است به خلاف رمی که چون مستحب است، قضایش واجب نیست، آنجا که می گوید: محمد بن الحسن باسناده عن موسى بن القاسم، عن النخعي أبي الحسين، عن ابن أبي عمير، عن معاوية بن عمار، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: قلت له: رجل نسي السعي بين الصفا والمروة، قال: يعيد السعي، قلت: فإنه خرج " فاته ذلك حتى خرج خ ل " قال: يرجع فيعيد السعي، إن هذا ليس كرمي الجمار إن الرمي سنة، والسعي بين الصفا والمروة فريضة الحديث.[3]

با توجه به این که خبر عمر بن یزید این صورت را شامل نمی شود لذا احتیاط این است که خودش یا نائبش در سال بعد قضا کند.

فرع چهارم: وحكم نسيان البعض في جميع ما تقدّم كنسيان الكلّ...[4] .

حکم نسیان بعضی از جمرات همانند حکم نسیان جمرات سه گانه است یعنی تذکر نسیان بعض جمرات:

    • در مکه

    • در ایام تشریق

    • بعد از سپری شدن ایام تشریق

    • بعد از خروج از مکه

در تمام این صورتهای، حکم همان است که در نسیان همه جمرات سه گانه گذشت و دلیل بر آن، دو چیز است:

    1. هر چند دو صحیحه معاویة بن عمار که گذشت در مورد نسیان جمار هستند ولی در خبر عمر بن یزید می گوید: رمي الجمار أو بعضها.

    2. هر چند در روایات تعبیر به نحو عموم است ولی متبادر به ذهن، عام استغراقی است نه عام مجموعی.

فرع پنجم: بل حكمُ من أتى‌ بأقلّ من سبع حصيات في الجمرات الثلاث أو بعضها، حكمُ نسيان الكلّ على الأحوط.[5]

در این فرع، حکم صورتهائی که گذشت جریان پیدا می کند منتهی باید توجه کرد که در صورتی که حداقل چهار سنگریزه پرتاب کرده باشد فقط باقیمانده را قضا می کند ولی در صورتی که کمتر از چهار سنگریزه پرتاب کرده باشد، لازم است همه را به نحوی که گذشت رمی کند.