درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: المسألة السابعة

المسألة التاسعة: المعذور كالمريض والعليل وغير القادر على الرمي كالطفل يستنيب، ولو لم يقدر على‌ ذلك- كالمغمى‌ عليه- يأتي عنه الوليّ أو غيره، والأحوط تأخير النائب إلى اليأس من تمكّن المنوب عنه، والأولى‌ مع الإمكان حمل المعذور والرمي بمشهد منه، ومع الإمكان وضع الحصى‌ على‌ يده والرمي بها، فلو أتى النائب بالوظيفة ثمّ رفع العذر، لم يجب عليه الإعادة لو استنابه مع اليأس، وإلّا تجب على الأحوط.[1]

فرع اول: از فروع چهارگانه این مسئله در مقام بیان حکم سه طائفه است:

    • کسی که ذاتاً قادر بر انجام رمی بوده ولی به دلیل مریض یا علیل بودن، رمی بر وی حرجی شده است.

    • کسی که ذاتاً قادر بر انجام رمی نیست مانند بچه ولی نیابت گرفتن از او ممکن است.

    • کسی که ذاتاً قادر بر انجام رمی نیست مانند مغنی علیه و قادر بر نائب گرفتن نیز نیست.

دو گروه اول نائب می گیرند تا نسبت به آنها به دلیل استناد به إذن، صحیح باشد ولی استنابه از گروه سوم به دلیل عدم امکان استنابه ساقط است و رمی ولی یا غیر، کافی است.

تحقیق مطلب: مقتضای قواعد این است که نائب، صحیح نباشد؛ زیرا رمی یک عمل عبادی است، کما اینکه شهید ثانی ره می فرماید:

أمّا العبادات فالمقصود منها فعل المكلّف ما أمر به و انقياده و تذلّله، و ذلك لا يحصل إلا بالمباشرة. و لا يفترق الأمر في ذلك بين حالتي القدرة و العجز غالبا، فإن العاجز عن الصلاة الواجبة ليس له الاستنابة فيها بل يوقعها بنفسه على الحالات المقرّرة، و قريب منها الصوم.[2]

ممکن است گفته شود: فرمایش شهید ثانی ره در امور عبادی صحیح است نه در امور قربی و حال آنکه رمی از امور قربی است نه از امور عبادی، چرا که شخص با انجام رمی فقط امتثال امر می کند نه عبادت پروردگار، لذا حکم به صحت استنابه می شود و روایات متضافره و فتاوای متعددد بر آن دلالت دارند.

از میان فتاوای فقها بر جواز استنابه در رمی به چند مورد اشاره می‌کنیم:

شیخ ره در "النهایة" می فرماید: ولا بأس أن يرمى عن العليل والمبطون والمغمى عليه والصبي.[3]

محقق ره می فرماید: و يجوز أن يرمي عن المعذور كالمريض.[4]

علامه ره در "المنتهی" می فرماید: و يجوز أن يرمى عن العليل و المبطون و المغمى عليه و الصبيّ و من أشبههم من أصحاب الأعذار‌[5] .

علامه ره در "القواعد" می فرماید: ويجوز الرمي عن المعذور كالمريض إذا لم يزل عذره في وقت الرمي، فلو أغمي عليه لم ينعزل نائبه لأنه زيادة في العجز.[6]

اما روایاتی که بر صحت نیابت در رمی جمرات دلالت می کنند متضافره هستند به طوری که مرحوم شیخ حر عاملی 12 روایت را در باب 17 از ابواب رمی جمرةالعقبه آورده و ما به ذکر دو مورد اکتفا می کنیم:

    1. صحیحه معاویة بن عمار و عبدالرحمن بن الحجاج از امام صادق علیه السلام

محمد بن علي بن الحسين بإسناده عن معاوية بن عمار وعبد الرحمان بن الحجاج جميعا عن أبي عبد الله عليه السلام قال: الكسير والمبطون يرمى عنهما، قال: والصبيان يرمى عنهم.[7] (عیناً حدیث 3 همین است)

    2. صحیحه حریز از امام صادق علیه السلام

وعنه، عن عبد الرحمان، عن حماد، عن حريز، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: المريض المغلوب والمغمى عليه يرمى عنه ويطاف به.[8]