درس خارج فقه استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: كتاب الحج/ ذبح/ مکان ذبح هدی برای مصدود/ فرع سوم از مسئله دوم

مکان ذبح هدی برای مصدود:

همانگونه که در کلام شیخ ره در نهایه گذشت در همان مکانی که مصدود شده، ذبح را انجام می دهد.(النهایة383)

از ظاهر برخی از روایات نیز استفاده می شود که در همان مکان صدّ (خواه داخل حرم باشد یا خارج حرم) ذبح انجام می گیرد همانگونه که پیامبر اکرم صل الله علیه و آله وسلم نیز در همان مکان صدّ، اقدام به نحر کردند همانگونه که در موثقه زراره از امام باقر علیه السلام گذشت.

علاوه بر قول مختار که گذشت سه قول دیگر نیز در این رابطه وارد شده است:

    1. قول ابوالصلاح ره که می فرماید: وإذا صد المحرم بالعدو أو أحصر بالمرض عن تأدية المناسك فلينفذ القارن هديه ، والمتمتع والمفرد ما يبتاع به شاة فما فوقها ، فاذا بلغ الهدى محله ـ وهو يوم النحر ـ فيحلق رأسه[1] .

    2. قول ابن جنید که قائل به تفصیل شده و در صورتی که بدنه ای به همراه است مصدود واقع شود، اگر علاوه بر خودش، شترش نیز مصدود شود در همان محل صدّ اقدام به نحر می کند و اگر فقط خودش مصدود شود و مانعی از فرستادن شترش نباشد آن را به همراه کسی بر نحر شدن در محل نحر (مکه یا منی) می فرستد.

    3. ذبح در مکان صدّ جائز است هر چند افضل این است که حیوان را به مکه یا منی بفرستد.(الخلاف ج2ص424مسئله616).

اما شاهدی بر این اقوال سه گانه وجود ندارد و اگر انجام قربانی در محل صدّ واجب نباشد دلیلی بر تعیین محل دیگر وجود ندارد بلکه می توان ذبح را در بلد انجام داد، گذشته از این که چه بسا ممکن است صدّ اختصاص به فرد خاص نداشته باشد و همه کاروان از ادامه اعمال منع شوند به طوری که مُحرم نتواند به نحو مباشری یا تسبیبی در منی یا مکه قربانی را بکُشد اگر چه در صورت ممنوعیت شخص از سوی ظالم و نظائر آن، می تواند قربانی را بفرستد تا در مکه یا منی انجام داده شود.

فرع سوم از مسئله دوم: ...والأحوط قصد التحلّل بذلك...

ظاهر فرمایش تعدادی از فقهای بزرگوار این است که علاوه بر ذبح هدی، قصد تحلل به ذبح نیز در تحلل مصدود، واجب است.

محقق ره در شرائع می فرماید: و لا يحل إلا بعد الهدي و نية التحلل.[2]

علامه ره در تذکره می فرماید: المصدود يتحلّل بالهدي ونيّة التحلّل خاصّة.... وأمّا النيّة : فلأنّه خروج من إحرام ، فيفتقر إليها ، كالداخل فيه. ولأنّ الذبح إنّما يختصّ بالتحلّل بالنيّة. ولأنّه عمل فيفتقر إلى النيّة ، وبه قال الشافعي[3] .

همانگونه که ملاحظه می شود ایشان ره سه دلیل اقامه فرموده ولی به نظر می رسد که هر سه دلیل ایشان ضعف هستند که به ترتیب بیان می کنیم:

    1. دلیل اول ایشان از باب قیاس خروج از احرام به دخول در احرام است در حالی که دلیلی بر این اشتراک نداریم؛ زیرا دخول در احرام هر چند به عنوان آغاز عبادت بوده و نیازمند نیت است اما برای خروج از یک عبادت، انجام دادن آن (هر چند به قصد خروج نباشد) کفایت می کند فلذا در مانحن فیه نیز برای خروج از احرام، صرف انجام هدی کفایت می کند و قصد نمودن آن واجب نیست.

    2. دلیل دوم ایشان که ذبح را مختص به حلل با نیت می داند، مصادره به مطلوب است؛ زیرا در تخصیص ذبح به تحلیل، انجام آن به عنوان واجب شرعی به هنگام صدّ کفایت می کند و نیازی به تخصیص آن به چیز دیگری مانند نیت تحلل نیست بنابراین، تخصیص ذبح به تحلل در گرو قصد تحلل نیست.

    3. دلیل سوم ایشان، اعم از مدعاست؛ زیرا مدّعا عبارت از وجوب نیّت تحلل است در حالی که چنین چیزی نیست بلکه اقدام به ذبح با این نیت که واجبی از واجبات در این حالت است کفایت می کند.

نتیجه: دلیلی بر وجوب نیت تحلل به هنگام ذبح وجود ندارد همانگونه که در عمره و حج نیز به مجرد انجام مناسک، تحللل حاصل می شود.