درس خارج اصول استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: الأمارات/حجية ظواهر الألفاظ /دلیل چهارم حجیت ظواهر کتاب

دلیل چهارم حجیت ظواهر کتاب:

با توجه به وقوع تحریفات تدلیات متعدد در روایات، حضرا تمعصومین علیهم السلام برای تمییز روایات صحیح از غیر صحیح راه حلی در اختیار شیعیان قرار داده و در روایات فراوانی فرموده اند: "احادیثی که از ما نقل می شوند بر کتاب الله عرضه کنید و آنهائی که مخالف با کتاب است از ما نپذیرید مثل صحیحه هشام ابن حکم از امام صادق علیه السلام:

وعن محمد بن إسماعيل، عن الفضل بن شاذان، عن ابن أبي عمير عن هشام بن الحكم وغيره، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: خطب النبي صلى الله عليه وآله بمنى فقال: أيها الناس ما جاءكم عني يوافق كتاب الله فأنا قلته، وما جاءكم يخالف كتاب الله فلم أقله.[1]

و روایت ایوب بن راشد از امام صادق علیه السلام:

وعنه عن أحمد بن محمد بن عيسى، عن ابن فضال، عن علي بن عقبة، عن أيوب بن راشد، عن أبي عبد الله عليه السلام، قال: ما لم يوافق من الحديث القرآن فهو زخرف.[2]

و روایت پیامبر اکرم صل الله علیه و آله وسلم که سکونی از امام صادق علیه السلام نقل کرده:

وعنه عن أبيه، عن النوفلي، عن السكوني، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: قال رسول الله صلى الله عليه وآله: إن على كل حق حقيقة، وعلى كل صواب نورا، فما وافق كتاب الله فخذوه، وما خالف كتاب الله فدعوه[3] ،

تردید نیست که مرجع تشخیص مخالفت و موافقت روایات با کتاب الله خود ائمه علیه السلام نیستند؛ زیرا در این صورت مردم مستقیما از خود آنها سؤال می کردند که آیا این روایات از شما صادر شده است یا نه؟ و نیازی به ارائه ضابطه کلی که به درد همه زمانها (اعم از زمان حضور یا غیبت) بخورد نبود پس معلوم می شود که تشخیص این موضوع به عهده کسانی است که روایات به آنها نقل می شود و این معنا متوقف بر حجیت ضواهر کتاب است.

لازم به ذکر است که مراد از مخالفت روایت با ظاهر قرآن که موجب منار گذاشتن آن می شود مخالفت ثباتی است و شامل مخالفت به نحو عموم و خصوص یا مطلق و مقید نمی شود.

ان قلت: چگونه ممکن است از سوی (حدیث مخالف قرآن کنار گذاشته شود) و تشخیص موافق و مخالف هم به عهده عرف و کسانی که روایات به آنها نقل می شود گذاشته شود و از سوی دیگر "ائمه علیه السلام" نتوانند حکمی برخلاف ظاهر قرآن بیان کنند و قول آنها حجیت داشته باشد"؟.

قلت: حجیت قول معصومین علیهم السلام در مورد خلاف ظاهر قرآن، متوقف بر ثبوت قول آن حضرت است یعنی باید اطمینان به صدور چنین فرمایشی پیدا کنیم تا گفتار آنها را مفسر قرآن قرار دهیم و ضابطه فوق در ارتباط با موارد مشکوکه است و روشن است که در صورت وجود اماره معتبر شرعی نوبت به چنین ضابطه ای نمی رسد.