درس خارج اصول استاد سید محمد واعظ‌موسوی

موضوع: الأمارات/الإجماع المنقول بخبر الواحد /اشکال آخوندخراسانی ره به جواب اخیر اشکال دوم

اشکال آخوندخراسانی ره به جواب اخیر اشکال دوم:

ایشان در دررالفوائد (ص63) که حاشیه ای بر رسائل شیخ اعظم ره است در مقام پاسخ از این اشکال بر آمده و می فرماید: در تقابل بین ادله حجیت خبر واحد و خبر سیدمرتضی ره دوران امر بین امر نیست بلکه امر سومی نیز وجود دارد و آن این است که: أخبار آحادی که در مقابل خبر سیدمرتضی ره هستند بر دو قسمند: اخبار آحادی که قبل از خبر سیدمرتضی ره صادر شده‌اند و اخباری آحادی که پس از خبر سیدره صادر شده‌اند.

حال اگر ادله حجیت خبر واحد را فقط شامل خبر سیدمرتضی ره بدانیم لازمه اش این است که آن دسته از خبرهای واحدی که پس از خبر سیدره صادر شده‌اند از دائره حجیت خارج شودند؛ چرا که تحت شمول این خبر قرار گرفته و از شمول عمومات ادله حجیت خبر واحد خارج می شوند ولی خبرهای واحدی که قبل از خبر سیدمرتضی ره صادر شده اند مشمول این خبر واقع نمی شوند و خبر سیدمرتضی ره نمی تواند در آنها اثری داشته باشد؛ زیرا حجیت به عنوان یک حکم وضعی است که از سوی شارع جعل می شود و از اعراض به حساب می آید و روشن است که وجود عارض فرع بر وجود معروض است و تا زمانی که معروض تحقق پیدا نکند عارض وجود نمی گیرد لذا لازم است ابتدا موضوع (خبر واحد) تحقق پیدا کند تا حجیت یا عدم حجیت بر آن مترتب شود، و تا زمانی که خبر از اجماع بر عدم حجیت خبر واحد، از سیدمرتضی ره صادر نشده است ادله حجیت خبر واحد نمی توان شامل آن شده و عنوان حجیت بر آن عارض شود.

روشن شد که اگر گفته شود: ادله حجیت خبر واحد فقط خبر سیدمرتضی ره را شامل می شود، فقط خبرهای واحدی که پس از این خبر تحقق پیدا کرده اند مشمول این خبر شده و از شمول ادله حجیت خارج می شوند ولی خبر سیدمرتضی ره نمی تواند در خبرهای واحد قبل از خودش تأثیری داشته باشد، در نتیجه باید گفت: در تقابل بین خبر سیدمرتضی ره مبنی بر عدم حجیت خبر واحد از یک سو و ادله حجیت خبر واحد مبنی بر حجیت خبر واحد از سوی دیگر، امر دائر بین خبر سیدمرتضی ره و اخبار بعد از این خبر، از یک سو، و اخبار قبل از ایشان از سوی دیگر است.

وقتی دوران امر بین چنین دو مطلبی باشد لازم است یکی از دو کار صورت پذیرد:

    1. خبر سیدمرتضی ره را مشمول ادله حجیت دانسته و به دنبال آن خبرهای واحد از ایشان را از دائره حجیت خارج کنیم.

    2. همه خبرهای واحد – به استثنای خبر سیدمرتضی ره- را مشمول ادله حجیت بدانیم که هیچ تخصیص اکثر و استهجانی لازم نمی آید.

بررسی کلام آخوندره: این فرمایش ایشان ره قابل نقد است؛ زیرا اجماعی که سیدمرتضی ره بر عدم حجیت خبر واحد ادعا کرده در ارتباط با طبیعت خبر واحد بوده و ایشان طبیعت خبر واحد را حجت نمی دانند بنابراین بین خبرهای واحدی که قبل از ایشان صادر شده با خبرهای واحدی که بعد از ایشان صادر شده اند تفاوتی وجود ندارد و ایشان استدلال به اجماع را برای طبیعت خبر واحد – یعنی همه خبرهای واحد- مطرح کرده نه نسبت به بخشی از خبرهای واحد که از ایشان صادر شده اند بنابراین تفکیک بین خبرهای واحد قبل از سیدمرتضی ره و خبرهای واحد بعد از ایشان از جهت شمول یا عدم شمول اجماع ادعائی سیدمرتضی ره بر آنها صحیح نیست.

لازم به ذکر است که این مطلب، اختصاص به ما نحن فیه (شمول اجماع نسبت به اخبار آحاد) نیست بلکه در موارد دیگر نیز که ادعای اجماع می شود جریان از همین قرار است، مثلا اگر یکی از فقهای بزرگوار شیعه، ادعای اجماع در موردی بکند مثلا علامه ره وجوب نماز جمعه را اجماعی بداند معنای فرمایش ایشان این است که نماز جمعه در همه زمانها و مکانها واجب است نه اینکه به معنای ثبوت وجوب برای نماز جمعه از زمان تحقق خبر ایشان باشد.

نتیجه: اگر خبر سیدمرتضی ره را مشمول ادله حجیت خبر واحد قرار دهیم لازمه اش سقوط همه خبرهای واحد از حجیت خواهد بود که منجر به تخصیص اکثر مستهجن می شود.

البته پیرامون مفاد اجماعی که سیدمرتضی ره ادعا کرده و حجیت و عدم حجیت آن بعداً بحث خواهیم کرد.