درس خارج اصول استاد سید محمد واعظ موسوی

موضوع: الأصول العملية/أصالة البراءة /دلیل دوم محقق اصفهانی ره بر امتناع ثبوتی احتمال دوم در حدیث اطلاق

دلیل دوم محقق اصفهانی ره بر امتناع ثبوتی احتمال دوم در حدیث اطلاق (مراد از لفظ "اطلاق" اباحه ظاهریه و مراد از لفظ "یرد" صدور نهی از ناحیه مولا باشد بدون اینکه بین رسیدن آن به مکلف و نرسیدن آن به مکلف فرقی وجود داشته باشد):

ذیل حدیثِ اطلاق (حتی یرد فیه نهی) خواه به عنوان غایت برای حکم به استمرار اباحه لحاظ شود و خواه به صورت قیدی در موضوع قضیه اخذ شود (کل شیء لم یرد فیه نهی فهو مباح) باید عدم ورود نهی احراز شود تا مغیّی یا مقیّد تحقق پیدا کند یعنی حکم به اباحه ظاهزیه در صورتی است که عدم ورود نهی احراز شود؛ چرا که ورود نهی یا به عنوان غایتی است که حکم را از بین می برد و یا اینکه عدمش قید تحقق حکم است و نمی توان با وجود شک در غایت یا قید موضوع، حکم را مترتب نمود بلکه باید عدم ورود نهی را احراز کنیم.

البته باید توجه نمود که مانحن فیه خصوصیتی دارد که احراز غایت یا قید جنبه وجدانی ندارد به خلاف جاهای دیگری که غایت یا قید مطرح است؛ زیرا اگر در مورد مثل شرب خمر، عدم ورود نهی از سوی شارع احراز شود دیگر شرب تتن برای ما عنوان "مشکوک الحکمیة و الحرمة" نخواهد داشت در حالی که در مورد حکم به اباحه ظاهریه حتماً باید شیء (تتن) مشکوک الحلیة و الحرمة باشد بنابراین در مقام ثبوت حکم ظاهری احراز وجدانیِ غایت و یا قید موضوع جائی ندارد به خلاف موارد دیگر، پس باید سراغ احراز تعبدی "عدم ورود نهی" رفت.

معنای احراز تعبدی این است که عدم ورود نهی از ناحیه شارع را از راه استصحاب به دست آوردیم یعنی بگوئیم: زمانی وجود داشته – هر چند قبل از اسلام- که از جانب شارع نقدس اسلام نهیی در مورد شرب تتن صادر نشده بود و پس از بعثت پیامبر خاتم صل الله علیه و آله و سلم و ظهور دین اسلام، احکام این شریعت به تدریج جعل شده اند و ما شک می کنیم که آیا نسبت به شرب تتن نهیی از جانب شارع جعل شده است یا نه؟ روشن است که شرائط جریان استصحاب عدم ورود نهی مهیّاست و عدم ورود نهی، تعبداً احراز می شود و چون عدم غایت احراز شده حکم بر مغیّی مترتب می شود (یا به دلیل احراز تعبدی قید موضوع، حکم بر موضوع خودش مترتب می شود).