درس تفسیر استاد مهدی زمانی‌فرد

موضوع:تفسیر/سوره آل عمران/آیه چهارم:

۵ جهت

جهت اول :

لغوی:

۱.فرقان: مصدر بر وزن فعلان یعنی چیزی را از چیزی جدا کردن. این مصدر بیشتر کاربرد اسم فاعلی دارد یعنی فارق بین حق و باطل. حال چرا مصدر به جای اسم فاعل آمد؟ از باب مبالغه است ( زید عدل).

جهت دوم: اعرابی:

۱. "هدی للناس" صاحب مجمع هدا منسوب است به ۲ وجه یا مفعول له است برای انزل در آیه قبل. یا این‌که منصوب باشد بنا بر حالیت ( حال از کتاب در آیه قبل ) صاحب مجمع هیچ کدام را ترجیح نداده.

استاد: اولی ترجیح دارد چون درحال شرط کردند که حال باید مشتق باشد ولی هدی مشتق نیست و مصدر است اما در مفعول له شرط کردند که باید مصدر باشد لذا احتمال اول بهتر است.

جهت سوم:بلاغی:

۲ نکته

۱. ان الذین کفروا... ان چرا آمده؟ تاکید خلاف اصل است هر کجا تاکید می آید نکته بلاغی در آن نهفته است این جمله در مقام تهدید کفار است. تهدید، تاکید می خواهد تا اثر کند ( حتماً اینکار را می‌کنم)

۲. در آیه ۴ تنوین پشت سر هم داریم. "عذاب شدید عزیز ذوانتقام" تنوین ها، تفخیم است یعنی دلالت بر بزرگی می‌کند چون در مقام تهدید، باید بزرگ‌نمایی شود تا طرف مقابل سر جایش بنشیند.

جهت چهارم:

نکات تفسیری:

۵ نکته

۱. چکیده آیه: تهدید مخالفان کتب سماوی و بالأخص قرآن.

۲. تفسیر هدی للناس: لسان قرآن در باب هدایت مختلف است هدی للمتقین، هدی للناس جمع این‌ها به مقام شأنیت و فعلیت. هدی للناس یعنی شأنیت و صلاحیت دارد تمام افراد انسان را هدایت کند اما بالفعل فقط مؤمنین از آن بهره‌مند می‌شوند.

۳. تفسیر و أنزل الفرقان:در این‌که مراد از فرقان چیست ۶ احتمال داده‌اند:

۱.زبور حضرت داود چون در آیه قبلی کتب آسمانی دیگر را فرموده است.

۲.قرآن. اشکال: در آیه قبل آمده چرا تکرار شده؟ جواب: در آیه قبل اصل کتاب را می گوید در این‌جا صفت کتاب را می گوید ( فرقان عین کتاب نیست صفت کتاب است پس تکرار نیست ).

۳. تورات و انجیل، همان اشکال و جواب بالا آن‌جا ذات را می گوید این‌جا صفت را می‌گوید.

۴. معجزات انبیا ( فخر رازی )، که لازم است کنار کتاب باشد چون کتاب به‌تنهایی مردم را قانع نمی‌کند.

۵ . تفسیر منار: عقل. اشکال: اگر مراد از فرقان عقل باشد با انزل جور درنمی‌آید چون انزال مال کتب سماوی است.

جواب : در بسیاری موارد در قرآن خداوند به جای خلقت از انزال استفاده می کند مانند "و أنزلنا الحدید یعنی خلقنا الحدید".

۶. فرقان به معنای جنس کتب سماوی ( الف و لام فرقان الف و لام جنس است ) غیر از ۳ موردی که بیان فرموده( در آیه قبل) و بقیه را جنسش را گفته

نظر استاد : احتمال ششم است چون سیاق آیات مربوط به کتب آسمانی است در بین تمام انسان‌ها کتاب آسمانی بوده ( ۱۱۴ کتاب )