درس تفسیر استاد مهدی زمانی‌فرد

موضوع:تفسیر/سوره آل عمران/آیه ۱۸

۵ جهت بحث: جهت اول: بحث لغوی:

قسط: ۳ معنا: ۱-عدل ۲-سهم و نصیب. ۳- ترازو.

اصل معنای قسط، عدالت است و ۲ معنای دیگر به همین معنا برمی‌گردد (سهم هر کس را می‌گوییم قسط چون سهمیه براساس استحقاق و عدالت شکل می گیرد. ترازو را قسط می‌گوییم چون با آن حالتی که دارد، عدالت را نشان می دهد.)

جهت دوم: اعرابی: ۱ شهد الله انه لا اله الا هو: شهد چون لازم است به مفعول خودش با حرف جر متعدی می شود. " شهد زید علی عداله عمرو" شهد با علی متعدی می شود پس درواقع آیه بوده. "شهد الله علی انه لا اله...". ( جمله انه لا اله الا هو منصوب بنزع خافض است)

۲- قائماً: حال است از الله و عامل آن شهد.

جهت سوم:بلاغی

۲ نکته: ۱-انه لا اله الا هو تاکید است. ۲-لا اله الا هو ۲ بار تکرار شده... آیه ۱۸ سرفصل جدیدی برای تقابل با اهل کتاب است چراکه آن‌ها برای خدا قائل به فرزند هستند و به آن وجه خدایی می دهند لذا این‌جا جای تاکید بر توحید است. پس هم انّ و هم ۲ بار آمدن لا اله الا هو ازین جهت است.

جهت چهارم: نکات تفسیری:

۶ نکته: ۱-خلاصه و چکیده آیه: در مقام بیان حقیقت توحید در برابر اهل کتاب.

۲ تفسیر شهد الله: کیفیت شهادت خدا بر وحدانیت چگونه است؟

۲ نظریه: الف) شهادت خدا، شهادت فعلی و عملی است نه قولی؛ یعنی عملی انجام می‌دهد که این عمل در حکم شهادت است. حال در این‌جا یعنی وقتی خدا، عالم را خلق کرد و بین اجزای عالم پیوستگی ایجاد کرد این وحدت صنع، شهادت می دهد بر وحدت صانع.

ب) علامه: مراد، شهادت قولی است با همین آیه و آیات دیگر که سخن از وحدانیت است( مثل سوره توحید) خدا شهادت می دهد قولاً.

دلیل نظریه اول: کلمه قائما. قیام به عدل در خداوند در همان ایجاد خلقت و آفرینش بر اساس نظام عادلانه است پس این شهادت هم مربوط به نظام خلقت است پس شهادت عملی و فعلی می شود.

دلیل نظریه دوم: ۲ قرینه ذکر می‌شود:

۱-جمله لا اله الا هو دلالت بر توحید ذاتی می‌کنید. توحید ذاتی از توحید افعالی بالاتر است. شهادت عملی و فعلی لا خالق الا هو ثابت می‌کند.

۲-ملائکه و اولوالعلم، عطف بر الله می شود ملائکه و اولوالعلم شهادت‌شان قطعاً قولی است و فعلی و عملی نیست (چون این‌ها که خلقی نکردند و عالمی را به وجود نیاوردند)