درس تفسیر استاد مهدی زمانی‌فرد

موضوع:تفسیر/سوره آل عمران/آیه22

آیه ۲۲ آل عمران سه جهت بحث: اول:

اعرابی: ۲ نکته:

۱-اولئک الذین حبطت اعمالهم... اولئک مبتدا است الذین حبطت اعمالهم،خبر است.

۲-ما لهم من ناصرین؛ مِن زائد است. حروف زائده نقش اسم بعد از خود را از بین نمی‌برند لذا در این‌جا "من ناصرین"، مبتداست.

جهت دوم:

بلاغی: ۲ نکته:

۱-اولئک: اشاره بعید، مشارالیه آیه قبل است پس چرا از اسم اشاره بعید استفاده کرده؟ قرب و بعد ۲ حالت دارد: مکانی، رتبی.رتبی یعنی برخی از افراد آن‌چنان از مرتبه انسانیت دور می‌افتند که باید به آن‌ها اشاره بعید کرد.

۲-و ما لهم من ناصرین: دلالت بر تأکید دارد. مِن زائد در کلام عرب همیشه برای تاکید می آید. از طرفی جمله نافیه است و ناصرین، نکره در سیاق نفی است که دلالت بر عمومیت می کند. حال مِن که سرش در می آید نفی را مؤکد می‌کند. یعنی هرگز یاوری ندارد. تأکید برای این است که مقام، مقام تهدید است.

جهت سوم: تفسیری:

۱-خلاصه و چکیده آیه: مقام بیان تهدید دشمنان اسلام در دنیا و آخرت است. حبط عمل در دنیا یعنی آن کارهایی که می‌کنند تا نور اسلام را خاموش کنند این کارها نتیجه نمی‌دهد.

۲. تفسیر اولئک الذین:

۳ نکته:

الف) منظور از اعمال، تلاش‌ها و فعالیت‌هایی است که انجام می دهند تا نور اسلام را خاموش کنند (کفر به آیات خدا، کشتن پیامبران، کشتن یاوران پیامبران)

ب) حبط عمل در دنیا: یعنی بی‌نتیجه بودن، به مقصد نرسیدن (هدفشان این است که اسلام را از بین ببرند اما نه‌تنها از بین نرفت بلکه گسترش پیدا کرد)

ج) حبط در آخرت یعنی فعالیت‌های آن‌ها اگرچه در ظاهر رنگ اخروی داشت و برای استحکام دین خودشان انجام می‌دادند اما از نظر اخروی، حبط است و هیچ اثری بر او در آخرت مترتب نمی‌شود.

۳- تفسیر و ما لهم من ناصرین.

۲ نظر:

الف) این جمله مربوط به آخرت است و نفی شفاعت است.

ب) اعم است نه در آخرت نه در دنیا.

استاد: نظر دوم صحیح است چون جمله اطلاق دارد.

اشکال: خب این‌ها در دنیا نصرت و یاور زیاد دادند پس چطور می‌گویید "ما لهم من ناصرین "شامل دنیا هم می شود؟

جواب: نصرت ۲ جور است:

واقعی، تخیلی. نصرت واقعی یعنی کسی را کمک کند تا به سعادتش و هدایتش برسد. نصرت تخیلی یعنی کسانی کمکش می‌کنند اما درواقع کمک می‌کنند تا او سقوط بیشتری انجام دهد. از نظر قرآن، این نصرت نیست بلکه ضلالت است. پایان آیه ۲۲